Kupa Bardak Baskısı
Safevi Devleti‘nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu‘da kupa bardak baskısı dini ve siyasi propaganda yaparak bu bölgede siyasi hâkimiyet ve nüfuz elde etmek istemesi Osmanlı Devleti‘ni rahatsız etmiĢ ve bu durumu devletin otoritesi için tehdit olarak görmüĢtür. Bunun üzerine Yavuz Sultan Selim 1514 yılında Çaldıran Seferine çıkmıĢtır.
Osmanlı Devleti, Çaldıran‘da Safevi ordusunu mağlup etmiĢ olup, Yavuz Sultan Selim‘in asıl amacı Safevi Devleti‘ni büsbütün ortadan kaldırmaktı. Ancak yeniçerilerin mukavemeti ile karĢılaĢması nedeniyle bu isteğini gerçekleĢtirememiĢtir. Osmanlı PadiĢahının sihirli kupa isteği tam olarak gerçekleĢmese dahi bu savaĢla birlikte Anadolu‘nun birliği sağlanarak devletin doğu ve güney doğu sınırları çizilmiĢtir. Osmanlı, Anadolu‘daki topraklarını kupa baskı Yusufeli, Erzurum, Hınıs,Karayazı, MuĢ, Pervari, Zaho ve Musul‘a kadar geniĢletmiĢtir. Ancak ġah Ġsmail de Yavuz Sultan Selim‘in 22 Eylül 1520 yılında vefat etmesiyle birlikte rahat bir nefes alan ġah Ġsmail‘in ordusunu 1521 yılında Gürcistan‘a kupa bardak fiyatları göndermesi üzerine Kakhet Kralı I. Levan ve Kartli Kralı X. David, Safevi Devleti‘ne itaat etmiĢlerdir. ġah Ġsmail‘in 23 Mayıs 1524 tarihinde vefatından sonra oğlu Tahmasb Bahadırhan Safevi tahtına geçmiĢtir. Bu sırada da Osmanlı Devleti‘nin baĢında Kanuni Sultan Süleyman bulunmaktaydı. O da babası Yavuz Sultan Selim gibi Safevi Devleti‘nin Anadolu‘nun bütünlüğüne zararlı olduğunu düĢünüyor ve ortadan kaldırılması gerektiğine inanıyordu. ġah Tahmasb da ġah Ġsmail gibi ġiiliği yaymaya çalıĢmıĢ ve 1529 da ordusuyla Bağdat‘a girerek Bağdat Beylerbeyi Zülfikar Hanı Ģehit etmiĢtir. Kanuni Sultan Süleyman bu sırada Viyana seferinde olduğundan dolayı seramik kupa bardak fiyatları müdahale edememiĢ ve Bitlis Beylerbeyi ġeref Han‘ın Ġran‘a iltica etmesi ve Azerbaycan hâkimi Tekelü Ulama Han‘ın Osmanlı Devleti‘ne sığınmasından sonra da Ġranüzerine sefere çıkmayı zorunlu görmüĢtür. Irakkeyn Seferi adlı (1533- 1535) sefere çıkan Kanuni Sultan Süleyman, bu seferle Safevileri Doğu ve GüneydoğuAnadolu‘dan atarak Basra Körfezi ve Hazar Denizi arasında tutunmak istemiĢtir.
ġah Tahmasb Irakkeyn seferine çıkan Osmanlı ordusuyla savaĢmayı göze alamamıĢ ve memleketinin iç taraflarına doğru çekilmiĢtir. Ġran ordusunun resimli kupa bardak takibi kararlaĢtırılmıĢ ancak ġah Tahmasb ile karĢılaĢılamamıĢtır. ġah sürekli kaçmıĢ yiyecek ve içecek sıkıntısı ve kıĢ mevsiminden dolayı takipten vazgeçilmiĢ ve Bağdat‘a dönülmüĢtür. Bu arada Tebriz Osmanlıların eline geçmiĢ Safevi baĢkenti Kazvin olmuĢtur. Kanuni Sultan Süleyman ġah ile karĢılaĢamamıĢ olsa da bu seferinbazı olumlu sonuçları olmuĢtur. Anadolu‘nun birlik ve bütünlüğü sağlandığı gibi baĢta Bağdat olmak üzere birçok Ģehir Osmanlı Devleti‘ne katılmıĢ,
Van ve ErciĢ hariç olmak üzere Doğu ve Güney Doğu Anadolu Osmanlı‘nın eline geçmiĢtir. Ancak bu seferle Safevi Devleti‘nin tamamen kupa bardağa baskı ortadan kaldırılamayacağı anlaĢılmıĢtır Kanuni Sultan Süleyman 1548 yılında tekrar Ġran Seferine çıkmasına rağmen ġah Tahmasb‘ın karĢısına çıkmaması nedeniyle yine kupa bardak fiyatları umduğunu bulamamıĢ, sadece dönerken Van‘ı teslim almıĢtır. Bunun üzerine ġah, Doğu Anadolu‘yu oturulması ve geçilmesi imkânsız bir yer haline getirerek seferlere engel olmak için Erzurum, Erzincan, Bayburt ve çevresini büyük bir yağma ve tahrip etmiĢtir. Bu olaylardan sonra Kanuni 1554 yılında logo baskılı kupa bardak üçüncü ġark Seferine çıkmıĢ ġah‘ın yaptıklarına misilleme olarak Erivan, Karabağ ve Nahçıvan bölgelerini vurdurmuĢ ancak ġah‘ın Osmanlı ordusunun geçeceği yerleri yakıp yıkması üzerine yakılmıĢ arazide daha fazla ilerleme imkânının olmaması üzerine Erzurum‘a dönmüĢtür.
Osmanlı hükümdarının amacına ulaĢamamasından dolayı Osmanlı Devleti, Kanuni‘nin de kıĢı Amasya‘da geçirip baharda çay bardağa baskı Tebriz‘i ve ġah Ġsmail‘in türbesinin bulunduğu Erdebil‘i tahrip edeceğini öğrenmesi üzerine de ġah Tahmasb barıĢ yapmak zorunda kalmıĢ ve 1 Haziran 1555 yılında Amasya AntlaĢması imzalanmıĢtır.
Bu anlaĢma ileArdahan, Kars, Göle, ZarĢat, Arpaçay halkı İran‘dan kupa bardak baskı Türkiye‘ye intikal etmiĢtir. Bu anlaĢmada iki devlet arasındaki sınır son Türk fethi esas alınarak tespit edilmiĢtir.Gürcistan toprakları Osmanlı ile Safevi Devleti arasında paylaĢılmıĢtır. Kakhet, Mosuk, Ahıska, Borçalı kesimleri, Kartli, Göri, Tiflis, Meshetiye Safevi Devleti‘ne verilmiĢ olup BaĢıaçuk, Ġmaret, Datyan, Güryel, Ardahan, Ardanuç, Oltu, Tortum kesimleri de promosyon kupa bardak Osmanlılarda kalmıĢtır. Bunun yanı sıra Azerbaycan, Doğu Anadolu,Tebriz de Osmanlılarda kalmıĢ ve böylelikle iki devlet arasındaki savaĢ sona ermiĢtir. Bu anlaĢma ile Osmanlı Devleti, Safevi Devleti‘ni resmen tanımıĢ ve kabul etmiĢtir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder